Psikoloji ve Tasavvuf Açısından Rüyalar

Psikolog Robert Ornstein rüyaların önemini şöyle vurgulamaktadır:

"Rüya bir yerlerde bir ateş yandığını gösteren bir dumana benzer. Usta bir oduncu dumanı dikkatle izleyebilir ve ne çeşit bir odunun yandığını söyleyebilir."

İbn Haldun'a göre,

Allah'tan gelen rüyalar apaçık olur ve yorum gerektirmez.
Meleklerden gelen rüyalar tabir gerektirir.
Şeytandan gelen rüyalar ise karışık olur.

Kübreviye tarikatının piri Necmüddin Kübra rüya yorumu konusunda şu örnekleri veriyor:

"Mesela adi bir düşman köpek suretinde, haysiyetli bir düşman aslan şeklinde, büyük bir adam dağ biçiminde, padişah deniz tarzında, faydalı bir adam meyveli ağaç şeklinde, faydasız adam meyvesiz ağaç biçiminde, fayda ve rızk yemek halinde, dünya necaset ve koca karı vaziyetinde… tasavvur edilir, böyle suretlerde görülür. Tabir ilmindeki sır budur."

İslami Geleneğe göre,

"Tabir kitaplarına bakmakla, yani taklit yoluyla rüya tabir edilmez... Çünkü rüya tabiri, şahıs ve zamanlara göre farklılık gösterir." "İbn Sirin'in tabirlerinden faydalanarak yaptıkları gibi rüya tabiri ilmi kitaplardan öğrenilmez. Kitaptan alınan bilgilerle rüya tabir etmek haram olup tabir ancak zaman ve şartları kavrama ve "mana"ları anlama yoluyla olur." (Muhammed Abdülhay el-Kettani, et-Teratibul'l-İdariyye/Hz. Peygamber'in Yönetimi, çev., Ahmet Özel, İstanbul-1990, İz Yay., I/142 vd)


Bu konuda İbn Haldun'un aynı imgelerin kişinin durumuna göre çok farklı biçimlerde yorumlanabileceğini şöyle örnekler:

"Deniz, bir hadisede sultana, diğer bir hadisede dargınlığa, üçüncü bir hadisede kaygıya ve işlerin karışmasına delalet eder. Yılan bir hadisede düşman, diğer birinde sır saklamak, üçüncü bir hadisede hayat diye karine ve işaretlere göre tabir ve düşleri kanunlarına uygun olarak tevil eder."

İbn Haldun, rüya tabirinde dikkat edilmesi gereken noktaları belirttikten sonra şunu vurgular: "… bu gibi şeylere dikkat etmediği takdirde tabiri karışır ve tabir kanun ve kaideleri altüst olur."

Tasavvuf geleneğinde rüya yorumunda nefsanî ve ruhani haller ve makamlar ön planda tutulur. Niyaz-ı Mısri'nin rüya ve yorumu hakkındaki yazdıkları bu bağlamda anılmaya değer:

"Mısrî, rüyaları nefsin yedi mertebesine göre açıklar; bu mertebelerin her birinde rüyaları farklı şekilde yorumlar. Ta'bîrâtü'l-Vâkı'ât'ta rüya yorumları, nefsin mertebeleri, yedi gezegen ve Allah'ın yedi ismine göndermeler içerir. Bunlar, eserdeki şu sözlerden anlaşılmaktadır: "(Göklerde yedi gezegen yıldızının dönmeleri, Allah'ın yedi ismine mazhar olmalarındandır. Yedi yıldız, ilâhî isimlerin hararetiyle dönerler; onların dönüşüyle gökler (dahi) dönerler. Büyük şeyhler, sûfîlere yedi yıldızın dönmesine sebep olan yedi zikir isimlerini telkin ederler; O kadar (çok) yıldızı ve gökleri döndüren (bu) isimlerin insanın yastık kadar (küçük) vücudunu döndürmesine şaşılmamalıdır. Eğer talip, gayret gösterip (zikrini) sürdürdüğü isimle çok meşgul olursa; o isim onu, meşgul olduğu (derece) kadar döndürür.)" … (yedi esmâ-i usûliyye: Lâilâhe İllallah, Allah, Hû, Hakk, Hayy, Kayyûm, Kahhâr) göndermeler vardır."

Ruh sağlığımız, beden sağlığımız üzerinde son derece etkilidir. Çünkü hastalıklarımızın önemli bir kısmı psiko-somatik karakter taşır; yani hastalıklarımızın her ne kadar bedensel olsa da kökeninde psikolojik faktörler yatmaktadır. Gastrit, ülser ve hipertansiyon örneğinde olduğu gibi. Öyleyse ruh sağlığımız açısından rüyalarımıza gereken değeri vermemiz gerekiyor. Allah'ın her gün ortalama 2.5 saat rüyayı bize boşu boşuna gösterdiğini söylemek saçmalık olur.

sufiterapi.com